سر سیلندر چیست، وظیفه و انواع سرسیلندر در موتور
🔩 سرسیلندر چیست؟
سرسیلندر قطعهای فلزی است که در بالای بلوک سیلندر (محفظه پیستونها) بسته میشود.
این بخش مانند یک درپوش محکم، اتاقک احتراق موتور را تکمیل میکند؛ جاییکه سوخت و هوا میسوزند و انرژی مکانیکی تولید میشود.
سرسیلندر بهوسیلهی واشر سرسیلندر به بلوک موتور متصل میشود تا بین آنها نشتی روغن، آب یا کمپرس رخ ندهد.
جنس سرسیلندر معمولاً از:
- آلومینیوم (در موتورهای سبک و چینی جدید)
- چدن یا آلیاژهای فولادی (در موتورهای دیزلی و قدیمیتر)
ساخته میشود.
⚙️ وظیفه سرسیلندر در موتور
سرسیلندر برخلاف اندازهی کوچکش، چندین وظیفهی حیاتی دارد:
-
ایجاد محفظه احتراق:
فضای بالای پیستون درون سرسیلندر شکل میگیرد تا سوخت و هوا در آن با جرقه شمع بسوزند.
-
جایگاه سوپاپها و میلسوپاپ:
کانالهای ورود هوا و خروج دود در سرسیلندر ایجاد میشوند.
سوپاپهای هوا و دود و گاهی میلسوپاپ در همین بخش نصب شدهاند.
-
عبور مسیرهای روغن و آب:
آب رادیاتور برای خنککردن و روغن برای روانکاری از درون مجراهای طراحیشده در سرسیلندر عبور میکنند.
-
محل نصب شمع (در موتور بنزینی):
شمع جرقهزن در رزوههای تعبیهشده روی سرسیلندر بسته میشود.
-
آببندی کامل محفظه احتراق:
همراه با واشر سرسیلندر، جلوی هرگونه نشتی کمپرس، روغن یا آب را میگیرد.
-
استقرار سیستم زمانبندی سوپاپها (VVT)
در موتورهای مدرن، مکانیزم تنظیم زمان باز و بسته شدن سوپاپها در همین قسمت جاسازی میشود.
🧱 اجزای مهم سرسیلندر
- محفظه سوپاپها (Valve Chamber)
- محل نصب میلسوپاپ یا غلاف آن
- محفظه احتراق
- کانالهای ورودی و خروجی گاز
- کانالهای عبور روغن و آب خنککننده
- محلهای نصب خارها، پیچها و بوشها
- رزوه شمع یا انژکتور
🧭 انواع سرسیلندر از نظر طراحی
-
سرسیلندر مسطح (Flat Head):
فاقد سوپاپ در خود بوده و سوپاپها روی بلوک سیلندر قرار دارند.
سادهترین نوع است و در موتورهای قدیمی استفاده میشد.
-
سرسیلندر دروازهای یا L-Head:
مسیر عبور سوخت و هوا در کنار سیلندر طراحی شده است؛ امروزه کمتر استفاده میشود.
-
سرسیلندر OHV (Over Head Valve):
سوپاپها روی سرسیلندر قرار دارند ولی میلسوپاپ درون بلوک سیلندر است.
انتقال حرکت با میلپوشتی (Push Rod) انجام میشود.
در خودروهای آمریکایی و پیکاپها مرسوم است.
-
سرسیلندر OHC یا DOHC:
میلسوپاپ روی سرسیلندر نصب میشود (در OHC یکی، در DOHC دو عدد).
رایجترین نوع در خودروهای امروزی است چون تنفس، قدرت و بازده موتور بهتر میشود.
🔸 OHC (Single Overhead Camshaft): یک میلسوپاپ مشترک برای هر ردیف سیلندر
🔸 DOHC (Double Overhead Camshaft): دو میلسوپاپ مجزا برای سوپاپهای هوا و دود (یعنی هر سیلندر چهار سوپاپ)
🧯 نشانههای خرابی یا تاب برداشتن سرسیلندر
- گرم شدن بیش از حد موتور
- کاهش کمپرس و افت توان
- خروج بخار سفید از اگزوز (مخلوط شدن آب و روغن)
- وجود روغن در آب رادیاتور یا بالعکس
- لرزش موتور و نشت از محل اتصال واشر
در این شرایط معمولاً باید تراش یا تعویض سرسیلندر انجام شود.
🧩 جمعبندی
سرسیلندر مهمترین بخش بالایی موتور است که اتاقک احتراق، سوپاپها و سامانههای حیاتی موتور را در خود دارد.
انتخاب نوع طراحی آن (Flat، OHV، OHC یا DOHC) مستقیماً روی قدرت، صدای موتور، مصرف سوخت و بازده واقعی خودرو تأثیر میگذارد.
بهطور خلاصه:
سرسیلندر، قلب هوشمند موتور است؛ بدون آن هیچ احتراقی شکل نمیگیرد.